Άρης Βελουχιώτης.
4. Ο Άρης και το Κ.Κ.Ε.
Σ' όλη αυτή την πορεία το Κ.Κ.Ε. έβλεπε καχύποπτα την πρωτοβουλία του Άρη Βελουχιώτη. Προσπαθούσε με δικούς του ανθρώπους να ελέγξει αυτό το κίνημα, όπως ήταν ο Σωκράτης Γκέκας. Όμως, ο ανθυπολοχαγός Γκέκας και στρατιωτικός του τοπικού αρχηγείου ανταρτών Ευρυτανίας, με το ψευδώνυμο Άθως Ρουμελιώτης, είχε σκοπό να πετύχει τα εξής:
Να υπονομεύσει τη θέση του Άρη και να προκαλέσει την χρεοκοπία του και
Να ανεξαρτητοποιήσει το αρχηγείο Ευρυτανίας και να δημιουργήσει δικό του αυτόνομο αρχηγείο.
Τις προθέσεις του αυτές τις δήλωσε στη γενική συνέλευση που έγινε στις 6 Νοεμβρίου 1942 στο Παπαρούσι, όπου πήραν μέρος πάνω από 200 αντάρτες της Ρούμελης. Οι προτάσεις του, όμως, απορρίφθηκαν. Μετά απ' αυτό ο Άθως τo' σκάσε τη νύχτα με άλλους 25 άντρες (πρώην χωροφύλακες) που είχε καταφέρει να πάρει με το μέρος του (Χατζηπαναγιώτου, 1982).
Το Κ.Κ.Ε. αναζητούσε κάποιο τρόπο να απομακρύνει τον Βελουχιώτη από το αντάρτικο. Ο τρόπος που επιλέχθηκε να πραγματοποιηθεί αυτή η ενέργεια ήταν ο εξής: Στις αρχές Δεκεμβρίου τον καλούν να έρθει στην Αθήνα για την Β' Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του Κ.Κ.Ε. Υποτίθεται ότι τον καλούν για να συμμετάσχει στις εργασίες της διάσκεψης και να ενημερώσει τα ηγετικά στελέχη του κόμματος για την πορεία του ένοπλου αγώνα. Το Κ.Κ.Ε. σκοπεύει, όμως, να αντικαταστήσει τον Βελουχιώτη με τον Βαγγέλη Παπαδάκη, ο οποίος είναι αναπληρωματικό μέλος της Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε. (Χαριτόπουλος, 2003).
Στις αρχές Νοεμβρίου ο Σιάντος είπε στον Παπαδάκη ότι το κύριο καθήκον του ήταν να πείσει τον Άρη να πάει στην Αθήνα έτσι ώστε να αναλάβει εκείνος τα καθήκοντά του. Στις 26 Νοεμβρίου 1942 ο Παπαδάκης με το ψευδώνυμο Τάσος Λευτεριάς (τάσσω λευτεριά) φεύγει για τη Λαμία. Μαζί του ταξιδεύει ο Ηλίας Καρτσώνης (ψευδώνυμο: Ηλίας Μανιάτης), στέλεχος και μέλος της Κ.Ε., ο οποίος προορίζεται να αναλάβει γραμματέας του Γραφείου Στερεάς στη θέση του Γιαταγάνα. Ο Μανιάτης μένει στη Λαμία για την αντικατάσταση του Γιαταγάνα, ενώ ο Λευτεριάς συνεχίζει ως τη Μακρακώμη, όπου τον περιμένει ο Φράγκος για να τον οδηγήσει στο Βελουχιώτη. Όταν φτάνουν στο Νεοχώρι, ο Λευτεριάς αντικρίζει έναν κόσμο που λατρεύει τον Άρη Βελουχιώτη και στο πρόσωπό του οποίου, βλέπει τις ελπίδες του για λευτεριά. Κανείς δεν τον είχε προετοιμάσει γι' αυτό που θα έβλεπε. Όταν ο Φράγκος τον συστήνει στον Άρη Βελουχιώτη, ούτε καν διανοείται να του αποκαλύψει τον σκοπό της παρουσίας του (Χαριτόπουλος, 2003).
Την επόμενη μέρα ο Λευτεριάς του μεταφέρει την πρόσκλησή του Π.Γ. του Κ.Κ.Ε. να κατέβει στην Αθήνα για την Β΄ Πανελλαδική Συνδιάσκεψη. Αρχικά, ο Βελουχιώτης αρνείται, λόγω της διαρκούς του προσπάθειας οργάνωσης του αντάρτικου, αλλά ύστερα από συζητήσεις αποφασίζεται παρά τους κινδύνους, να αποδεχτεί την πρόσκληση. Πριν φύγει για την Αθήνα, ο Βελουχιώτης φρόντισε να συγκροτήσει και να δυναμώσει τα κατά τόπους αρχηγεία (Χατζηπαναγιώτου, 1982. Χαριτόπουλος, 2003).
Ο Βελουχιώτης, με το ένοπλο τμήμα που τον ακολουθούσε, έφτασε στον Ελικώνα στις 10 Φεβρουαρίου. Έμεινε μία μέρα στο χωριό Ζαγορά (πριν από τη Θήβα). Στη Λιάτανη άφησε το τμήμα με επικεφαλή τον Τζαβέλα. Ο ίδιος με τον Ορέστη, τον Πελοπίδα, τον Λέοντα και τον Γαρδικιώτη ανέβηκαν στο Μοναστήρι της Φυλής (Χασιά). Από εκεί προμηθεύτηκαν ράσα και ντυμένοι σαν παπάδες, με τα όπλα κρυμμένα κάτω από τα ράσα, κατέβηκαν στην Αθήνα (Χατζηπαναγιώτου, 1982).
Η άφιξή τους έγινε γνωστή επειδή συνέβη το εξής περιστατικό: Θέλησαν να φτάσουν στα γραφεία του Κ.Κ.Ε. για να συναντηθούν με την ηγεσία. Πήραν ταξί και προφασίστηκαν ότι ήθελαν να πάνε στην Αρχιεπισκοπή. Φτάνοντας στο Μουσείο, για λόγους σιγουριάς, κατέβηκαν. Τότε ανακάλυψαν ότι ο Λεόντας είχε ξεχάσει μέσα στο ταξί το δέμα με τις σφαίρες. Από την επόμενη κιόλας μέρα, άρχισε να διαδίδεται ότι στην Αθήνα κυκλοφορούσαν αντάρτες ντυμένοι «παπάδες». Μαθεύτηκε επίσης ότι ένας από αυτούς ήταν ο ίδιος ο Βελουχιώτης. Για λόγους ασφαλείας, η ηγεσία αποφάσισε (και σ' αυτό συμφωνούσε και ο ίδιος) να ξυρίσει τα γένια του, να βγάλει τα ράσα και να κυκλοφορεί με πολιτικά. Μετά από το περιστατικό αυτό παραβρέθηκαν στη σύσκεψη (Χατζηπαναγιώτου, 1982).
Στις συσκέψεις που έγιναν πήραν μέρος μόνο ο Σιάντος (γενικός γραμματέας του Κ.Κ.Ε.), ο Γιάννης Ιωαννίδης (οργανωτικός γραμματέας), ο Ανδρέας Τζίμας (μέλος του Π.Γ.), ο Πολύδωρος Δανιηλίδης (μέλος της Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε. και υπεύθυνος της Κ.Ε. του Ε.Λ.Α.Σ.). Σε μερικές από τις συσκέψεις πήρε μέρος και ο Ηλίας Μανιάτης (γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής Λαμίας), ο οποίος είχε υποβάλλει δυσμενή έκθεση για τον Βελουχιώτη και είχε εξαγριώσει την ηγεσία εναντίον του (Χατζηπαναγιώτου, 1982).
Στη συζήτηση των θεμάτων που τέθηκαν αναγνωρίστηκε ο Βελουχιώτης ως ενδεδειγμένος και απαραίτητος ηγέτης του ένοπλου απελευθερωτικού αγώνα. Όχι μόνο δεν αντικαταστάθηκε, αλλά του ανέθεσαν την Αρχηγία του Αντάρτικου της Στερεάς και ταυτόχρονα του δόθηκε η έγκριση να περιοδεύσει στη Θεσσαλία με σκοπό να συντονίσει τον Αγώνα και να προετοιμάσει τη συγκρότηση πανελλαδικού Γενικού Στρατηγείου του Ε.Λ.Α.Σ. (Χατζηπαναγιώτου, 1982).
Στο τέλος των συσκέψεων, με εισηγήσεις του Βελουχιώτη και με εγκρίσεις τους, πάρθηκαν οι εξής αποφάσεις:
Πρωταρχικό καθήκον για όλα τα τμήματα του Ε.Λ.Α.Σ. ήταν να εντείνουν τη δράση τους εναντίον των κατακτητών, με σκοπό την απελευθέρωση της Ελλάδας.
Ο αντάρτικος στρατός έπρεπε να ενισχυθεί και να δυναμώσει.
Η εθνική του δράση πρέπει να έχει σαν σκοπό την απελευθέρωση τμημάτων της Ελλάδας και την δημιουργία ελεύθερων χώρων που θα ενταχθούν σε μια ελεύθερη Ελλάδα, όπου θα ασκεί την εξουσία ο ελεύθερος πληθυσμός της.
Να αντιμετωπισθεί αποφασιστικά η τακτική του «διαίρει και βασίλευε» που εφάρμοζαν οι Άγγλοι.
Να ενισχυθεί από την ηγεσία και τις οργανώσεις ο Ε.Λ.Α.Σ. με τη συμμετοχή στρατιωτικών και πολιτικών στελεχών (Χατζηπαναγιώτου, 1982).
4.1. Άρης Βελουχιώτης και σύμμαχοι
Φωτό 5. Άγγλοι στρατιώτες.
Οι Άγγλοι βλέπουν τον Ε.Λ.Α.Σ. να έχει μεγάλη απήχηση στο λαό της υπαίθρου, που προσδοκεί τη λευτεριά του. Ώς "προστάτες" της Ελλάδας, δεν ήθελαν να αφήσουν μια χώρα με μεγάλη στρατηγική σημασία να γίνει ελεύθερη και ανεξάρτητη. Για τον λόγο αυτό βρήκαν έναν παλιό κινηματία στρατιωτικό, τον Ναπολέων Ζέρβα, με σκοπό να τον χρησιμοποιήσουν για την εκπλήρωση των σχεδίων τους. Τον όρισαν αρχηγό μιας αντιμοναρχικής οργάνωσης, του Ε.Δ.Ε.Σ. (Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος) και υπαρχηγό τον Κομνηνό Πυρομάγλου. Είναι γεγονός ότι, ενώ δεν εφοδίαζαν τον Ε.Λ.Α.Σ., εφοδίαζαν τον Ζέρβα με όπλα, για τις μάχες εναντίον του Ε.Λ.Α.Σ. (Χατζηπαναγιώτου, 1982).
Η προσπάθεια του Ε.Δ.Ε.Σ. και των Άγγλων ήταν να παρεμποδιστεί με κάθε τρόπο σε όλη τη Δυτική Ρούμελη η ανάπτυξη του Ε.Α.Μ. και του Ε.Λ.Α.Σ. Ήθελαν να εξασφαλιστεί, σύμφωνα με την άποψη του Βελουχιώτη, η μονοπώληση του αγώνα στην περιοχή από τον Ε.Δ.Ε.Σ. και ο έλεγχος του στρατηγικού αυτού χώρου που συνδέεται με την Ήπειρο, όπου είχαν εγκατασταθεί οι Άγγλοι και ο Ζέρβας. Γι' αυτό το σκοπό, ο Ε.Δ.Ε.Σ. δημιούργησε μικροανταρτοομάδες (Χατζηπαναγιώτου, 1982).
Σημαντικό γεγονός που έγινε στο διάστημα αυτό, ήταν ο πρώτος αφοπλισμός του 5/42 συντάγματος (15 Μαΐου 1943) που είχε δημιουργηθεί στη Γκιώνα από τον συνταγματάρχη Δημήτριο Ψαρρό, με τις προτροπές και πάλι των Άγγλων για τους ίδιους σκοπούς (Χατζηπαναγιώτου, 1982).
4.2. Επέμβαση των Άγγλων με πρόσχημα την ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου. 25-26 Νοεμβρίου 1942
Οι Άγγλοι, ως προστάτες και ιμπεριαλιστική δύναμη που έλεγχε την χώρα, (βλέπε σήμερα αμερική), μέχρι τη στιγμή που έφυγε η κυβέρνηση και ο βασιλιάς, οι οποίοι εγκατέλειψαν τον λαό στη τύχη του, ανησυχούσαν για το ακέφαλο προτεκτοράτο τους, στο οποίο ο απλός λαός πάλευε για την αναδιοργάνωσή του μέσα από το Ε.Α.Μ. και το στρατιωτικό τμήμα του, τον Ε.Λ.Α.Σ., στο οποίο ηγέτης του, ήταν ό άκρως επικίνδυνος για τα σχέδιά τους Άρης Βελουχιώτης.
Έτσι τον Νοέμβριο του 1942 δύο ομάδες Άγγλων αξιωματικών, πέφτουν με αλεξίπτωτα στον ελλαδικό χώρο, η μία στη περιοχή της Άρτας σε ραντεβού με τον άνθρωπό τους τον Ναπολέων Ζέρβα και η δεύτερη με το πρόσχημα του ‘'λάθους'' στη ελεγχόμενη περιοχή του Ε.Λ.Α.Σ. την Γκιώνα. Το ‘'λάθος'' ήταν μία πρόφαση για να έρθουν σε επαφή με τον Άρη και εκεί να εκθέσουν το λόγο της παρουσίας τους, την ‘'ανατίναξη της Γέφυρας του Γοργοποτάμου''. Αποφασίζουν να γίνει η επιχείρηση από κοινού (Άγγλοι, Ε.Λ.Α.Σ. και Ε.Δ.Ε.Σ.). Σκοπός των Άγγλων ήταν η βολιδοσκόπηση της πολεμικής ικανότητας του Ε.Λ.Α.Σ και η εξύμνηση του Ναπολέων Ζέρβα, (όπως και έγινε), ως η μεγάλη αντιστασιακή δύναμη στην Ελλάδα, που στη παρούσα φάση δεν διέθεται ικανή δύναμη για τέτοιο επιχείρημα ενώ ο Ε.Λ.Α.Σ. είχε στο ενεργητικό του νικηφόρες μάχες έναντι των δυνάμεων κατοχής.
Φωτό 6. Η Γέφυρα του Γοργοποτάμου.
Το σχέδιο της επιχείρησης πήρε τελική μορφή μετά από έντονες παρατηρήσεις του Άρη αλλά με συμβιβασμούς καθ' υπόδειξη των Άγγλων. Η γέφυρα φυλάσονταν από ισχυρές δυνάμεις. 60 ΕΛΑΣίτες υπό τον Κωστούλα χτυπούσαν το νότιο φυλάκιο της γέφυρας και μετά απο 18 λεπτά το κατέλαβαν. Οι ΕΔΕΣίτες στα πρώτα πυρά του βορείου φυλακίου υποχώρησαν, με αποτέλεσμα πολύτιμος χρόνος να χαθεί και οι αμυνόμενοι να αναδιοργανωθούν. Στη φάση αυτή ο Ζέρβας ζητά τη ματαίωση της επιχείρησης, αλλα ο Άρης δίνει εντολές στην εφεδρική ομάδα του αποτελούμενη απο 30 αντάρτες υπο τον Νικηφόρο να επιτεθεί με αποτέλεσμα την κατάληψη καί του βορείου φυλακίου. Η γέφυρα ανατινάζεται και σείεται όλη η γύρω περιοχή μέχρι και τη Λαμία.
Την επόμενη μέρα ο ραδιοφωνικός σταθμός του BBC, αναφέρονταν στο μεγάλο κατόρθωμα των ανταρτών του Ε.Δ.Ε.Σ., του μεγάλου στρατηγού Ναπολέων Ζέρβα (Μπέκιος, 1994, Χουλιάρας, 1958).
4.3. Ε.Λ.Α.Σ.: Από αντάρτικες ομάδες σε τακτικό στρατό
Την Άνοιξη του 1943 προσχώρησε στον Ε.Λ.Α.Σ. ο στρατηγός Στέφανος Σαράφης. Ο Σαράφης ήταν ένας μάχιμος αξιωματικός που είχε μετεκπαιδευτεί στη Γαλλική Σχολή Πολέμου, είχε υπηρετήσει ως Στρατιωτικός Ακόλουθος της Ελληνικής πρεσβείας και υπήρξε, επίσης, καθηγητής της Σχολής Ευελπίδων (Χατζηπαναγιώτου, 1982. Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, 1979).
Τον Σαράφη ακολουθούν και πολλοί άλλοι μόνιμοι και έφεδροι αξιωματικοί. Έτσι, ιδρύεται το Γενικό Στρατηγείο του Ε.Λ.Α.Σ. (Χατζηπαναγιώτου, 1982 Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια, 1979).
Παράλληλα ιδρύεται η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α.) που σκοπό της είχε την καλύτερη οργάνωση των ελεύθερων περιοχών που απελευθέρωσε ο Ε.Λ.Α.Σ. και τη διεξαγωγή ελεύθερων εκλογών για μιά ‘'προσωρινή'' κυβέρνηση (Χατζηπαναγιώτου, 1982).
Φωτό 7. Τακτικός στρατός.
Ο Ε.Λ.Α.Σ. δεν ήταν αρεστός από το Κ.Κ.Ε. γιατί δεν ήταν ταξικός όπως θα ήθελαν. Έτσι το Κ.Κ.Ε. παρεμβαίνει και στις 16 Ιουνίου 1943 με μια διαταγή της Αθήνας προς το Γενικό Στρατηγείο, επικαλούμενη τις επιθετικές επιχειρήσεις τις οποίες προορίζεται να αναλάβει ο Ε.Λ.Α.Σ. στο μέλλον, διατάσσει να προσαρμοσθεί η διοικητική διάρθρωση των αντάρτικων δυνάμεων του Ε.Λ.Α.Σ. σε τακτικό στρατό. Οι λόγοι της μεταβολής είναι καθαρά πολιτικοί. Η κομματική ηγεσία θεωρεί ότι, με τον τρόπο αυτό, ο έλεγχος των ανταρτών θα είναι αποτελεσματικότερος (Χαριτόπουλος, 2003).
Σε μια δεύτερη σύσκεψη της Κ.Ε. του Ε.Λ.Α.Σ. στην Αθήνα, επανεξετάζεται το θέμα της στρατιωτικοποίησης και εκφράζονται σοβαρές αντιρρήσεις (Χαριτόπουλος, 2003). Όπως και ο Άρης, θεωρούσε τραγικό λάθος να μετατραπούν οι ανταρτοομάδες σε στρατό.
4.4 Συμμαχία με Βαλκανικές αντιστασιακές οργανώσεις (Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία, Αλβανία), ή το Συμμαχικό Στρατηγείο Μέσης Ανατολής
Φωτό 8. Σοβιετική αντιπροσωπεία.
Υπήρχαν δύο προτεινόμενες «συμμαχίες» προς τους Έλληνες: από τους Άγγλους και από τους Βαλκάνιους γείτονες. Σύμφωνα με το Χαριτόπουλο (2003) οι Έλληνες δεν ήταν υποχρεωμένοι να επιλέξουν μεταξύ των δύο, είτε υπονομεύοντας τη μεταπολεμική ανεξαρτησία της χώρας είτε παραχωρώντας ολόκληρο τμήμα της. Στις 5 Ιουλίου 1943 στο χωριό Καστανιά της Θεσσαλίας επισημοποιείται η επιλογή «συμμάχου» και εντάσσεται υπό τον έλεγχο της Μέσης Ανατολής. Το Συμφωνητικό για τη συμμαχία δεν υπογράφτηκε από τον Ε.Λ.Α.Σ. γιατί δεν εξυπηρετούσε τους στρατιωτικούς του σχεδιασμούς ούτε τους πολιτικούς στόχους του (Χαριτόπουλος, 2003).
<<<ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΗ>>> <<<ΕΠΟΜΕΝΗ>>>
<<<ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ>>>