Αντώνης Κατσαντώνης.

2. Πώς πήρε τ’ όνομα και τ’ άρματα.

Όταν ο Κατσαντώνης ήταν 23 ετών τον συνέβαλε κάποιος Μπουλούμπασης, κάπου στα χειμαδιά, στην περιοχή του Βάλτου ή του Ξηρομέρου, με τον ισχυρισμό ότι είχε κλέψει μια γίδα! Από μόνη της η κατηγορία είναι αστεία, γιατί ο πατέρας του ήταν αρχιτσέλιγκας! Επί δύο μέρες τον βασάνισε άγρια, με απώτερο σκοπό να πάρει λύτρα, τακτική που εφάρμοζαν συχνά οι δερβεναγάδες. Τελικά, ο γέρο Μακρυγιάννης πούλησε ότι είχε και δεν είχε για να πετύχει την απελευθέρωσή του παιδιού του.
Εκείνη η οδυνηρή περιπέτεια έκαμε άλλον άνθρωπο τον Κατσαντώνη. Μίσησε θανάσιμα τον κατακτητή και αποφάσισε να πάρει τ’ άρματα και να εκδικηθεί.
Ο Αντώνης όμως, ήταν μικρόσωμος, αδύνατος και ασθενικός. Δεν έδινε την εντύπωση ότι μπορεί να κρατήσει ντουφέκι.
Γι’ αυτό όταν η μάνα του, που του είχε ξεχωριστή αδυναμία, τον άκουσε να λέει ότι θα πάρει τ’ άρματα, τον ικέτευε συνεχώς ν’ αλλάξει γνώμη. «Κατσ’ Αντώνη», του έλεγε με σπαραγμό ψυχής, γιατί πίστευε ότι δεν θα άντεχε στη σκληρή και ανελέητη ζωή του κλέφτη.
Ο Αντώνης, αν και υπεραγαπούσε τη μάνα του, τελικά ακολούθησε εκείνο που του υπαγόρευε η φλογερή ιδιοσυγκρασία του. Έτρεξε κοντά στο θείο και νουνό του, τον καπετάν Δίπλα. Του διηγήθηκε τα καθέκαστα με τον Μπουλούμπαση, καθώς και τις απεγνωσμένες παρακλήσεις της μάνας του, που επαναλάμβανε συνεχώς την προτροπή «κατσ’ Αντώνη».
Εκείνες οι δύο λέξεις έγιναν αφορμή να τον φωνάζουν περιπαιχτικά (για ένα διάστημα) «Κατσαντώνη» οι κλέφτες του Δίπλα, αλλά και τ’ αδέρφια του.
Αυτή η εκδοχή πιθανολογείται ότι είναι η πιο σωστή, για την ετυμολογία του ονόματος «Κατσαντώνη», για τον πρόσθετο λόγο ότι εκείνη την εποχή συνήθιζαν να δίνουν παρατσούκλια από ανάλογα περιστατικά.
Άλλωστε, σχεδόν όλοι οι βιογράφοι του προσδιορίζουν χρονικά την αλλαγή του ονόματος του Αντώνη Μακρυγιάννη σε Κατσαντώνη μετά τη σύλληψη και την περιπέτεια που είχε με τον Μπουλούμπαση και ειδικότερα μετά το φόνο του δερβέναγα. Από τότε δηλαδή που πήρε τ’ άρματα!
Μικροσκοπικό και ασήμαντο, από πλευράς εμφάνισης, περιγράφουν τον Αντώνη Μακρυγιάννη οι βιογράφοι του. «Ίσως φανταστείς πως ο Κατσαντώνης στάθηκε κανένας άντρακλας ώς εκεί πάνω, που άμα φώναζε αντιβοούσαν τα φαράγγια. Όχι. Είχε μαλλιά μαύρα σαν το κοράκι κι’ ήταν μικρόσωμος, γλυκομίλητος και με ψιλή φωνή. Γι’ αυτό όταν έλεγε πως θα γίνει κλέφτης, οι άλλοι τον παίρνανε στ’ αστείο και τον πείραζαν. Όμως δεν είναι το σώμα που κάνει την παληκαριά, μα η καρδιά που κρύβει μέσα», γράφει ο Δ. Φωτιάδης.
Μικρός κατά το σώμα, αλλά «γιομάτος», με βλέμμα κεραυνό και παλικάρι, που όμοιό του δεν υπήρχε άλλο στ’ Αγραφιώτικα βουνά. Έτσι περιγράφουν πολλοί συγκαιρινοί του τον Κατσαντώνη, αλλά οι αρετές του δεν εξαντλούνται εδώ.
Παροιμιώδης υπήρξε η συμπεριφορά του απέναντι στις γυναίκες. Η παράδοση αναφέρει ότι τα παλικάρια του σκότωσαν κάποιον σύντροφό τους, επειδή ατίμασε μια Τουρκάλα αιχμάλωτη!
Ο ξακουστός αρματολός έγινε σύμβολο, τραγούδι και απαντοχή όχι μόνο στα Ευρυτανικά, τα Θεσσαλικά, τα Ηπειρωτικά ή του Βάλτου τα βουνά, αλλά όλου του ελληνισμού. Η αξιοσύνη του, η ευφυία του, το ελεύθερο και ανυπότακτο πνεύμα του, η μεγαλοψυχία του, η βαθιά Θρησκευτική πίστη του και η περιφρόνηση στο θάνατο, τον κατέστησαν συνώνυμο με το θρύλο.
Ο Κατσαντώνης εγκατέλειψε κρυφά ένα βράδυ το σπίτι του και πήγε στην ομάδα του Δίπλα, αφού πρώτα ξεκαθάρισε τους λογαριασμούς του με τον Τουρκαλβανό Μπουλούμπαση, που τον είχε βασανίσει άδικα και άγρια. Λίγες μέρες μετά την απελευθέρωσή του, τον περίμενε σε ένα έρημο μέρος και τον σκότωσε, πετώντας το πτώμα του στο γκρεμό.
Η απόφασή του να πάρει τ’ άρματα υπαγορεύτηκε από τρία γεγονότα: Από το θαυμασμό που ένιωθε για τους αρματολούς και κλέφτες, καθώς μεγάλωσε και γαλουχήθηκε με τους μύθους και τα κατορθώματά τους. Από την αυξανόμενη καταπίεση του Αλή πασά και, τέλος, από τις αρπαγές των κοπαδιών του πατέρα του, αλλά και των άλλων σκηνιτών Σαρακατσάνων, που ξεχειμώνιαζαν στα μέρη του Βάλτου και του Ξερομέρου.
Μέσα σε μικρό διάστημα ο Κατσαντώνης, με την ορμητικότητα, το πάθος και την οξυδέρκεια που τον διέκριναν, κατορθώνει να επιβληθεί στους συντρόφους του. Ο ίδιος ο καπετάν Δίπλας διαπιστώνοντας το παράτολμο θάρρος, τη σύνεση και το κοφτερό μυαλό του, του παραδίδει την αρχηγία, ενώ ο ίδιος παραμένει απλός πολεμιστής.

<<< Προηγούμενη - Επόμενη >>>

<<< Περιεχόμενα >>>