Αντώνης Κατσαντώνης.

7. Ο Βεληγκέκας υπόσχεται στον Αλή το κεφάλι του Κατσαντώνη!
Η μάχη του Προσηλιάκου.

Σίγουρος για τον εαυτό του ο Βεληγκέκας του υπόσχεται να του φέρει το κεφάλι του Κατσαντώνη για να στολίσει το σαράι του, ενώ σύμφωνα με τον Φραγγίστα υποσχέθηκε να φέρει τον Κατσαντώνη και τους άνδρες του σιδηροδέσμιους στα Γιάννενα!
Αν γίνει αυτό, απάντησε ο Αλής, θα σε κάμω πασά της Ρούμελης κι’ εγώ θα γίνω Σούλανος της Ελλάδος!
Μόνο έναν όρο έθεσε ο δερβέναγας στον σατράπη: Να επιλέξει μόνος του όσους και όποιους στρατιώτες ήθελε.
Το αίτημα του έγινε αμέσως δεκτό και ο Βεληγκέκας διέταξε τους 10.000 στρατιώτες που υπήρχαν στα Γιάννενα να μπουν σε παράταξη. Με ύφος σατράπη και καβάλα στο άλογό του ο ίδιος διάλεξε 800 Τουρκαλβανούς, μεταξύ των οποίων και τον περιβόητο για τη βαρβαρότητά του Γιουσούφ Αράπη, καθώς και τον Κώστα Βελή. Ο τελευταίος υπηρετούσε τότε την αυλή του Αλή, αλλά όταν ήλθε η ώρα του ξεσηκωμού, έφυγε και κήρυξε την επανάσταση στ’ Άγραφα, από το Κερασοχώρι, στις 10 Μαϊου 1821. Ο Βελής κάλεσε το λαό «να κάμει το χρέος του προς την πατρίδα», σχημάτισε δική του ομάδα με άλλους αρματολούς και πολέμησε τους Τούρκους.
Την άνοιξη του 1807 (πρέπει να ήταν Μάιος σύμφωνα με το σχετικό δημοτικό τραγούδι: Σταις δεκαπέντε του Μαϊού π’ ανθίζουν τα πουρνάρια, ο Βεληγκέκας κίνησε να πάει στον Κατσαντώνη...) ο υπερόπτης δερβέναγας, που κατά τον Φραγγίστα δεν τον γέννησε γυναίκα αλλά λέαινα, εκστρατεύει στην περιοχή των Αγράφων. Στο διάβα του βασανίζει και σκοτώνει αθώους, καίει, καταστρέφει...
Κατά τον Δ. Φωτιάδη, ειρωνεύεται τον Κατσαντώνη, φτιάχνει τουρκαρβανίτικα ψευτοτράγουδα και καθώς ξέρει ότι είναι μικρόσωμος, λέει πως όταν τον βρει θα τον βάλει στην τσέπη του καφτανιού του και θα τον πάει στα Γιάννενα!
Ο Κατσαντώνης, γνωρίζοντας την ικανότητα του αντιπάλου του και την συντριπτική υπεροχή του σε δυνάμεις, ήξερε ότι εκείνη τη στιγμή δεν θα μπορούσε ν’ αναμετρηθεί μαζί του αποτελεσματικά.
Τελικά, όταν έκρινε ότι ήλθε η ώρα, πήρε τη μεγάλη απόφαση. Ειδοποίησε τον Βεληγκέκα ότι τον περιμένει: «Για να μην με ψάχνεις άδικα, του γράφει, σου λέω πως βρίσκομαι στου Αλαμάνου και σε καρτερώ».
Ιδού πως απαθανάτισαν δυο δημοτικά - κλέφτικα τραγούδια το μεγάλο γεγονός, της αναμέτρησης Κατσαντώνη - Βεληγκέκα, που διασώζει ο Θ. Τσέτσος:

«Στις δεκαπέντε του Μαγιού, στις είκοσι απ’ τον άλλο,
ο Βέλη - Γκέκας τρώει ψωμί σ΄ενός παπά το σπίτι.
Παπαδοπούλα τον κερνά σ’ έν’ ασημένιο τάσι.
Κι’ ο Κατσαντώνης φώναξε από ψηλή ραχούλα:
- Έλα Βελή μ’ να σμίξουμε να μετρηθούμ‘ αντάμα.
- Τσαούση μ’ πάρε το ψωμί και κάνε το ταΐνια
κι’ εγώ θα πάω σα’ μπροστά να πιάσω το ντούφεκι.
- Που πάς Βελή μου, κι΄ έρχεσαι, σαν την παληογελάδα;
Τρεις ντουφεκιές του έρριξε και στην καρδιά τον παίρνει».
«Αυτού που πάς μαύρο πουλί και μαύρο χελιδόνι,
χαιρέτα μας την κλεφτουριά, κι’ αυτόν τον Κατσαντώνη.
Πές του να κάτσει φρόνιμα, τ’ ασκέρι να συνάξει,
δεν ειν’ ο περσινός καιρός, κι’ ο φετινός χειμώνας.
Φέτος θα γίνει πόλεμος. Μας ήρθ’ ο Βεληγκέκας,
ζητάει κεφάλια κλέφτικα, κεφάλια ξακουσμένα.
Κι’ ο Κατσαντώνης το’ μαθε και το σπαθί του ζώνει,
το Βελιγκέκα καρτερεί, στη βρύση τον σκοτώνει».

Ο Βεληγκέκας, δίνει αμέσως διαταγή στο ασκέρι του να ετοιμαστεί και να ξεκινήσει, γιατί φοβάται μήπως το μετανιώσει ο Κατσαντώνης και φύγει!
Αλαζόνας και γρήγορος καθώς ήταν, τραβάει ο ίδιος μπροστά με όσους μπορούσαν να τον ακολουθήσουν.
Μόλις φάνηκε η εμπροσθοφυλακή, ο Κατσαντώνης δίνει στον Καραϊσκάκη το κιάλι (τηλεσκόπιο) και του λέει να προσέξει αν αυτός που προπορεύεται είναι ο Βεληγκέκας, επειδή τον ήξερε από τα Γιάννενα.
Αυτός είναι καπετάνιε, απάντησε ο Καραϊσκάκης, αφού βεβαιώθηκε και από τη φορεσιά του.
Ο Κατσαντώνης σηκώθηκε αμέσως, όπως γράφει ο Φραγγίστας, είπε στους άνδρες του να πάρουν τις κατάλληλες θέσεις και να μην πυροβολήσουν, παρά μόνο όταν ο εχθρός φτάσει πολύ κοντά. Όλοι, τους είπε, θα ρίξετε μόλις σας δώσω το σήμα κατά του Βεληγκέκα.
Καθώς ο δερβέναγας έφτασε σε απόσταση λίγων βημάτων, όλοι μαζί οι κλέφτες άδειασαν τα όπλα τους επάνω του!
Ο αδίστακτος μπουνταλάς, καθώς σωριάζονταν στο χώμα έβγαλε στεντόρεια κραυγή: Ο λε λε, με μπράβεν Γκιαούρ (Ω πω πω, με φάγανε οι Γκιαούρηδες)!
Οι άνδρες του Κατσαντώνη έπεσαν με τα γιαταγάνια και κομμάτιασαν τον Βεληγκέκα, σκοτώνοντας και δέκα τουλάχιστον Τουρκαλβανούς. Επίσης, τραυμάτισαν και τον γραμματέα του δερβέναγα, τον Γιάννη Ράγκο, σπάζοντάς του το σαγόνι.
Ακούγοντας τους πυροβολισμούς, επιτάχυναν το βήμα τους κι’ έφτασαν αλαφιασμένοι στον τόπο της σφαγής και οι άλλοι άνδρες του Βεληγκέκα. Μόλις αντίκρισαν νεκρό τον αρχηγό τους και το φρικτό θέαμα των υπολοίπων, έμειναν άναυδοι. Πανικόβλητοι, δεν τόλμησαν να ρίξουν ούτε μία τουφεκιά...
Οι Τουρκαλβανοί πήραν το σώμα του ομοεθνή τους Βεληγκέκα και το έθαψαν με στρατιωτικές τιμές στο σημείο που έπεσε νεκρός.
Το ίδιο βράδυ ο Κατσαντώνης πήγε στην Παραμερίτα, έναν μεγάλο και πολυάνθρωπο οικισμό των Αγράφων, με σπάνια θέα και γλέντησε με τα παλικάρια του την περίλαμπρη νίκη.
Εδώ πρέπει να επισημάνουνε, ότι η πολύ σημαντική εκείνη μάχη, έγινε σε μια πλαγιά του βουνού Προσηλιάκου, που έχει ύψος 1864μ., ανάμεσα στα χωριά Μάραθος (Μύρεσι) και Άγραφα. Μάλιστα σε ανάμνηση του ιστορικού γεγονότος δόθηκε στην περιοχή η ονομασία «Βελής» ή «μνήμα του Βελή» κι’ έτσι την ξέρουν όλοι οι κάτοικοι της περιοχής.
Το σχετικό δημοτικό τραγούδι του Ιατρίδη, που δημοσιεύει και ο Δ. Σταμέλος αναφέρει:

«Βγήκε Αντώνης σ’ τα Άγραφα, με τον Καραγιαννάκη.
Πήρανε δίπλα τα βουνά, δίπλα τα βιλαέτια.
Γράφουν και στέλλουν μια γραφή, σ’ αυτόν τον Βέλη - Γκέκα.
- Σ’ εσέ Βελή Ντερβέναγα, ρεντσάλι του βεζύρη.
Εύγα να πολεμήσωμε, ψηλά σ’ το Προσηλιάκο,
να ‘δης τα κλέφτικα σπαθιά, τα κλέφτικα ντούφεκια.
Κι’ ο Βελή - Γκέκας τ’ άκουσε, βαρύ του κακοφάνη.
Και το ασκέρι τ’ έμασε κι’ επάνω τους πηγαίνει.
Και ‘πιάσανε τον πόλεμο, τρεις ώρας με την ώρα.
Τον Βέλη - Γκέκα σκότωσαν, και τρεις μπουλούκ - πασάδες...»

Όλες σχεδόν οι ιστορικές μαρτυρίες και τα δημοτικά τραγούδια συγκλίνουν στην άποψη ότι τον Βεληγκέκα σκότωσε ο Κατσαντώνης. Άλλωστε, το «σήμα» που έδωσε ο Κατσαντώνης στους συμπολεμιστές του για ν’ αρχίσουν να πυροβολούν δεν μπορεί να ήταν άλλο, παρά ο δικός του πρώτος πυροβολισμός.
Κάποιοι, όμως, υποστηρίζουν ότι το βόλι το φαρμακερό ήταν του Καραϊσκάκη, ή ίσως κάποιου άλλου.
Ο Δ. Φωτιάδης, χωρίς ν’ αναφέρει τις πηγές του, γράφει σχετικά για τη μάχη του Προσηλιάκου και το φόνο του Βεληγκέκα: «Πρώτος βρόντηξε ο σισανές του Καραϊσκάκη κι’ ακολούθησε μεμιάς η μπαταριά των άλλων. Τρία βόλια βρίσκουν τον Βεληγκέκα, που τόνα απ’ αυτά, όπως λογάριασαν, ήταν σίγουρα του Καραϊσκάκη...»
Την ίδια άποψη έχει και ο Γ. Γαζής, ο οποίος γράφει πως όταν ο Καραϊσκάκης ήταν με τον Κατσαντώνη, σκότωσε τον δερβέναγα Βεληγκέκα. Ο ίδιος, όμως, όταν αναφέρεται στον Γιάννη Ράγκο, γράφει πως την εποχή του ήταν γραμματέας του Βεληγκέκα, τότε που σκότωσε τον δερβέναγα ο Κατσαντώνης!
Τα ίδια υποστηρίζει και ο Δ. Ανιάν και ο Βλαχογιάννης.
Εντελώς αντίθετη άποψη εκφράζουν άλλοι σημαντικοί ερευνητές, αλλά και τα περισσότερα δημοτικά τραγούδια θέλουν τον Κατσαντώνη να σκοτώνει τον Βεληγκέκα.
Ο λαογράφος Δ. Λουκόπουλος γράφει ότι Κατσαντώνης ήταν εκείνος που έριξε το φαρμακερό βόλι.
Την ίδια άποψη έχουν ο Σ. Αραβαντινός, ο Yemeniz, ο Fauriel, η Σπανδωνίδη, ο Λαμπρίδης. Μάλιστα ο Αραβαντινός αναφέρει πως όταν ο απεχθής δερβέναγας, πάτησε ένα σημάδι (κλαδί από έλατο) που είχαν τοποθετήσει επίτηδες σε συγκεκριμένο σημείο οι κλέφτες, «του ήρθε στο κεφάλι το βόλι του Κατσαντώνη. Με το πρώτο έπεσε κιόλας...»
Σύμφωνα με δημοτικό τραγούδι που διέσωσε ο W.M. Leak, όπως σημείωνει ο Δ. Σταμέλος, τρεις μπαταριές ρίχτηκαν στον Βεληγκέκα: «Η μια τον παίρνει στο πλευρό, η δεύτερη στο χέρι, κι η τρίτη, (του Κατσαντώνη) στο κεφάλι».
Ο ίδιος υποστηρίζει πως ο Κατσαντώνης ήταν αυτός που έσφαξε τον διαβόητο δερβέναγα.
Η πιο εμπεριστατωμένη και ενδελεχής έρευνα που έγινε για τον αντρειωμένο κλεφταρματολό, ανήκει στον Ευρυτάνα συγγραφέα και δημοσιογράφο Δημήτρη Σταμέλο. Γράφει για τη μάχη του Προσιλιάκου: «Όπως και νάναι, ο φόνος του Βεληγκέκα, πρέπει να λογαριαστεί στα μεγάλα κατορθώματα του Κατσαντώνη, γιατί εκείνος μπόρεσε με τη στρατηγική του ικανότητα, αλλά και την προσωπική του αξιοσύνη, να εξουδετερώσει τον μεγάλο αντίπαλο, που ήταν το καμάρι και η ελπίδα του Αλή για τη συντριβή των κλεφτών».

<<< Προηγούμενη - Επόμενη >>>

<<< Περιεχόμενα >>>